როგორ აფასებს საკონსტიტუციო სასამართლოს ყოფილი თავმჯდომარე მიღებულ ცვლილებებს (ექსკლუზიური ინტერვიუ)

საკონსტიტუციო სასამართლოს ყოფილი თავმჯდომარე, ავთანდილ დემეტრაშვილი, „პრესა.ჯი“-სთან ინტერვიუში ექსკლუზიურად აფასებს იმ საკონსტიტუციო ცვლილებას, რომელიც პარლამენტმა გუშინ, მესამე მოსმენითა და მხოლოდ ერთპარტიული მხარდაჭერით მიიღო.

ცნობისათვის: დემეტრაშვილი თანამედროვე საქართველოში ერთერთი ყველაზე კომპეტენტური კონსტიტუციონალისტია. ის, მიღებული რედაქციის ხარვეზებზე ხმამაღლა საუბრობს...

„პრესა.ჯი“: რა არის კონსტიტუციური პროექტის მთავარი ხარვეზი? 

ავთანდილ დემეტრაშვილი: კონსტიტუციური კანონით დადგენილი არის წმინდა საპარლამენტო რესპუბლიკის მოდელი, მე ვფიქრობ, რომ დღევანდელი საქართველო მზად არ არის საპარლამენტო რესპუბლიკისათვის.

 მითუმეტეს, რომ საპარლამენტო რესპუბლიკაში დადგენილი არის 3%-იანი საარჩევნო ბარიერი, შესაბამისად, პარლამენტში მოხვედრის შანსი ექნება შვიდ-რვა პარტიას.

 ჩემი აზრით, ეს პარლამენტის შესუსტებას შეუწყობს ხელს და შესაბამისად, შესაძლოა, შეიქმნას საპარლამენტო კრიზისიც - ამ ძირითადი ნაკლიდან და სადავო გადაწყვეტილებიდან გამომდინარე. 

- ტრადიციულად, საპარლამენტო რესპუბლიკებში, გარდა იმისა რომ პრეზიდენტს ირჩევს საკანონმდებლო ორგანო, პარლამენტი ორპალატიანია, რაზეც ხელისუფლებამ უარი თქვა...

- გუშინ, მესამე მოსმენით დამტკიცებულ ცვლილებებში, საპარლამენტო რესპუბლიკისთვის პრეზიდენტის არაპირდაპირი არჩევის წესი 2024 წლიდან არის დაგენილი. ასევე დადგენილია პალამენტის არჩევა მხოლოდ პროპორციული სისტემით. 

აი, ეს არის, ჩემი აზრით, სადავო საკითხები, რამდენად მიზანშეწონილი იყო წმინდა საპარლამენტო რესპუბლიკა დაწესებულიყო საქართველოში დღევანდელ პირობებში... 

[I=2]საპარლამენტო რესპუბლიკა აუცილებელია ორი ძირითადი პირობის არსებობისთვის: ერთი პირობა არის ის, რომ იყოს ორპალატიანი, რაზეც პარლამენტმა უარი თქვა, მეორე არის ის, რომ პრეზიდენტი აირჩევა არაპირდაპირი წესით თანაც ექვსი წლის ვადით, რასაც თან სდევს მისი უფლებამოსილების შემცირება და უშიშროების საბჭოს გაუქმება. 

- რატომ ვერ მოხერხდა ახალ კონსტიტუციაზე მუშაობა საერთო კონსესუსით? 

- ის სადაო თემები, რომელითაც არ მოხდა ოპოზიციისა და საზოგადოების ერთი ნაწილის მოთხოვნის დაკმაყოფილება, ძირითადად მაინც პოლიტიკურ საკითხებს ეხება და არა სამართლებრივს. 

მაჟორიტარული სისტემა თავისთავად ცუდი არ არის... თუმცა, საქართველოს ამჟამინდელი მდგომარეობის გამო, სასურველი იყო ნაწილობრივ მაინც, საზოგადოებისა და ოპოზიციის ინტერესების გათვალისწინება. 

ამავე დროს, ოპოზიციურ პარტიებს შეუძლიათ დააყენონ საკითხი, რომ ნორმატიული წესით მოწესრიგდეს მაჟორიტარული სისტემით არჩევნების ჩატარება, რომ არ ჰქოდეს მმართველ პარტიას ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების საშუალება.

მაგალითად, მაჟორიტარობის კანდიდატებმა არ გამოიყენონ მთელი რიგი ფინანსური რესურსები ბოროტად, უნდა გაიზარდოს მოსახლეობის პოლიტიკური და სამართლებრივი კულტურის დონე, ასევე გააქტიურდეს სამოქალაქო სექტორი. 

- როგორ ფიქრობთ, არის თუ არა, ძალაუფლების უზურპაციის მცდელობა ის ფაქტი რომ 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში კვლავ შენარჩუნებული იქნება მაჟორიტარული სისტემა? 

- 2020 წლამდე სამი წელია დარჩენილი, ასე რომ ვერ გეტყვით ზუსტად... თანაც,  მანამდე უნდა ჩატარდეს ადგილობრივი და პრეზიდენტის არჩევნები. ასევე, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის არჩევნები.

ამიტომ, 2020 წელს როგორი იქნება ძალთა განლაგება, დღეს ვერ ვივარაუდებ. 

- ვენეციის კომისიის შეფასებებს თუ გაეცანით? 

- მე არ მაქვს წაკითხული ბოლო დასკვნა, მაგრამ დავეყრდნობი პრემიერ-მინისტრის შეფასებას, როგორც მან თქვა, ვენეციის კომისამ აღნიშნა, რომ ეს არის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება არსებული რედაქციისა. 

2010 წლის რეფორმის შემდეგ, ვენეციის კომისიისაგან ზუსტად იგივე ფორმულირება იყო...  

თუმცა, ვიცი, რომ ჯონი ბუკიკიომ მწუხარება გამოთქვა იმის გამო, რომ პროპორციული სისტემა არ იქნება დამკვიდრებული 2020 წელს და მისი ამოქმედება მხოლოდ 2024 წელს დაიწყება. 

[I=3]რაც შეეხება პრეზიდენტის არჩევის წესს, აპელირება იმაზე, რომ ევროპული სტანდარტი არის პრეზიდენტის არაპირდაპირი წესით არჩევა, სინამდვილეს არ შეესაბამება. 

ჩემი აზრით, ვენეციის კომისა არ იყო ვალდებული გაეკეთებინდა დასკვნა იმის შესახებ, შეესაბამება თუ არა, საპარლამენტო რესპუბლიკა საქართველოს დღევანდელ სინამდვილეს. 

- ფიქრობთ თუ არა, რომ საზოგადოება ამ პროცესში მაქსიმალურად უნდა ყოფილიყო ჩართული? 

- მე ვერ გეტყვით რა ფორმით უნდა ჩართულიყო ამ პროცესში საზოგადოება. არასამთავრობო სექტორი მონაწილეობდა საკონსტიტუციო კომისიაში. 

ვფიქრობ სამ თვიანი ინტერვალი, რომელიც უნდა არსებობდეს მეორე მოსმენასა და მესამე მოსმენას შორის, უფრო აქტიურად უნდა გამოეყენებინა არასამთავრობო სექტორს. 

რაც შეეხება საკონსტიტუციო კომისიას, მათ საკუთარი ვალდებულება შეასრულეს და მიღებული პროექტი საყოველთაო განხილვაზე გაიტანეს.
0

ავტორი: